سدهای گزی در سیستان

[sanchooli]

با توجه به رویش فراوان درختان و درختچه های گز از قرنها پیش ، مردم برای ساختن سدهایی از چوب درخت گز به صورت دسته جمعی اقدام می کردند و گاهی اوقات ، دو ماه از سال را عموما به بیگاری در این کار و امر لایروبی انهار می پرداختند و این کار را حشر می گفتند که با رضای تام و تمام انجام می دادند و شاید سیستان تنها نقطه ای از ایران بوده است که مردم آن برای تامین معیشت خود سالی دو ماه را با اتحاد و بدون هیچ گونه اختلافی ، به چنین کاری می پرداختند و شایدباز این گفته باستانی پاریزی بی مورد نباشد که هکین امر- یعنی اعتقاد و ایمان به همکاری عمومی – ولو دو ماه و سه ماه در سال باشد ، یکی از علل قیام و عصیان این مردم بر ضد حکام زور بوده است .
( سون هدین ) در مورد نحوه ساختن سدهای گزی مشاهدات خویش را چنین گزارش می کند : « آنجا که عمق آب به کمترین حد خود می رسید ، در حدود 1000 کارگر از تمام سیستان دست اندرکار ساختن سد بزرگ (بندسیستان ) هستند . این بند از ساحل راست هیرمند شروع می شود و تا زبانه ای که میان رود سیستان و هیرمند قرار دارد کشیده می شود و سبب رانده شدن آب به رود سیستان می شود . این بند از بوته های گز و شاخ و برگ به صورت چپر بسیار مقاومی بافته می شود . و فضای بین بوته ها و شاخ و برگ را با گل پر می کنند . این بند برای سیستان ارزش حیاتی دارد و از این جاست که روستاهای سیستان آبیاری می شوند . هر سال طغیان آب بند سیستان را از جای می کند . از بند سال پیش فقط چند جزیره کوچک هنوز به چشم می خورد ، که از میان آب بیرون زده بودند . البته وقتی توده های عظیم آب ، بند سیستان را از جای می کند این بند کار خود را کرده است . »
برطبق قرارداد 1326 بین ایران و افغانستان دو طرف به مدت چهل سال مهلت داشتند که بندهای گزی را به بندهای مستحکم نوین تبدیل نمایند .