سیلاب در سیستان

[sanchooli]

طغیان رودخانه هیرمند ، واقعه تکراری و جزء لاینفک سالیان درازی از حیات منطقه می باشد . در کتاب تاریخ سیستان وقایع مربوط به سال 641 ه.ق آمده : آمدن سیلاب در ولایت سیستان چنانکه در کناره خندق و حوالی شهر یک نیزه بالا ، آب می رفت و در طرف مغرب تا بیابان سرکنده کرمان آب داشت و در طرف مشرق تا پای کوه دزدان و در شمال تا پای کوه فراه و در جنوب تا حد مکران ، بدین منوال آب بود و ازشهر مدت 3 ماه برکشتی می بایست شد ... و اغلب غله سیستان را آب ببرد .
در تاریخ بیهقی نیز راجع به سیل سیستان مطالبی آمده استکه اگر چه وسعت سیلاب مذکور در تاریخ سیستان را ندارد اما وصف خسارتهای سیل و طغیانهای سابقه دار را می نماید و آن مطلب به صورت گزارشی است و چنین بیان گشته است : (( بگذشته سیلی در رسید که اقرار داشتند پیرامون کهن ، که بر آن جمله یاد ندارند و درخت بسیار از بیخ کنده می آورد و پی در پی می رسید و گله داران و استران را در ربوده و به پل در رسید و گذر تنگ ، چون ممکن شدی که آن چندان آغاز و درخت بسیار و چهار پای به یک بار بتوانستی گذشت . طاقهای پل را بگرفت چنانکه آب را گذر نبود و بام افتاد و عدد سیل پیوسته ، چون لشکر آشفته می در رسید و آب از فراز رودخانه ، آهنگ بالا داد و در بازارها افتاد . چنانکه در بازار صرافان رسید و بسیار زیان کرد و بزرگتر هنر آن بود که پل را با آن دکانها از جای بکند و آب راه یافت ، اما بسیار کاروانسرای ، که بررسته وی بود ، ویران کرد و بازار ها همه ناچیز شد و آب تا زیر نورده قلعه آمد ، چنانکه در قدیم بود ... و این سیل بزرگ ، مردمان را چندان زیان کرد که در حساب هیچ شمارشگری درنیاید و دیگر روز از دو جانب رود ، مردم استاده بودند به نظاره ... نزدیک نماز پیشین ، مدد سیل بگست و به چند روز پل نبود و مردمان دشوار از این جانب بدان و از آن جانب بدین جانب می آمدند و می رفتند ، تا آنگاه که باز پل ها راست کردند و از چند ثقه زابلی شنودم که پس از آنکه سیل بنشست مردمان زر و سیم و جامه تباه شده می یافتند ، که سیل آنجا افکنده بود و ...
براساس گزارش مختصری که از چگونگی سیل در سال 1368 توسط برنامه و بودجه استان تهیه شده در پنجاه سال اخیر چهار باراراضی سیستان را در مقیاس وسیع تخریب نموده است . یکبار در سال 1318 ، یکبار در سال 1336 ، بار دیگر در سال 1368 بار چهارم در سال 1369 و 1370 که متصل بهم می باشد .
در سال 1318 گرچه سیستم اندازه گیری صحیحی وجود نداشته ولی از قرائن و گفته های معمرین و مقایسه نظری آنها می توان در یافت که می بایست دبی آب بیش از 1600 مترمکعب در ثانیه بوده باشد .اراضی زراعتی تخریب شده در سال مذکور حدود 30 هکتار تخمین زده شده است . 18 سال بعد از این سیل ، در سال 1336 دوباره سیل بزرگ دیگری با دبی حدود 1600 مترمکعب در ثانیه به سیستان هجوم آورده و براساس اطلاعات باقیمانده 23 هزار هکتار اراضی زراعتیی از بین رفته است .
در سال 1368 نیز اگر چه از 1350 مترمکعب آب ورودی به رودخانه سیستان حدود 400 مترمکعب در روزهای نخست به مخازن جاه نیمه وارد می شده ولی به هر صورت ، میزان خسارات وارده نسبتا زیاد و تنها خسارت اراضی زراعی حدود 11 هزار هکتار برآورد گردیده است . آخرین سیل ویرانگر که از لحاظ وسعت ، خیلی از ساکنین سیستان را به یاد نوشته تاریخ سیستان انداخت و توانست دلهره و اضطراب ترک شهر و دیار زابل را برای مدتی بین آنها حاکم نماید سیلبب سال های 70-1369 بود .