عصر حَجَرْ (5000 ق.م):
شروع دوران تمدن ماقبل تاريخ بلوچستان در عهد دوم است كه حدود 5000 سال پيش از ميلاد مىباشد. اساس زندگى انسان در اين دوران استقرار در مراكز مجتمع به نام روستاها است. با استقرار انسان در اين دوره در روستاها، خشتهايى از خاك رس كه شكل هندسى منظمى نداشتند ساخته شد. اين اختراع در وضع بناها و ساختمانها تحولى بزرگ بوجود آورد و بعدها منتهى به ساخت آجر شد كه منظمتر و داراى رنگ قرمز بود و در تزئين بناها از آنها استفاده مىشد. در كتاب تاريخ پيشرفت علمى و فرهنگى بشر آمده است: «بلوچستان فن قالب زنىآجر را ازسومر اخذ كرده است و شروع اين كار مطابق با ابتداى شروع كار پادشاهى سومر مىباشد. و اين بيان كننده وجود روابط تجارى ميان اين دو خطه است».
عصر مس:
در اين دوران از فلز و بخصوص از مس چكش كارى شده و همچنين از منگنز استفاده مىكردند و از آن اشيايى مانند درفش و سنجاق درست مىكردند. ولى هنوز ذوب فلزات را نمىدانستند. ولى پس از فراگيرى ذوب فلز، آثارى از كوره هاى ذوب فلز در بلوچستان، سيستان و دشت قزوين ديده شده كه از قديمىترين كوره هاى ذوب فلز در جهان هستند. در كتاب ايران در سپيده دم تاريخ آمده است: «ظروف سفالين رنگين نقشدار كه در سراسر ايران پيدا شده اند از برجسته ترين خدمات انسان عصر مس به تمدن بشرى هستند.
جانشين بىواسطه سفالهاى رنگين ايران در اوايل دوره سنگ، مس به شمار مىرود. ظروف ياد شده در شوش و نواحى ديگر ايران و از جمله در بلوچستان در شرق ايران پيدا شده اند».
به نظر امير توكل كامبوزيا، عصر مس كه پيدايش آن در بين النهرين است به واسطه معادن مس موجود در بلوچستان است چون در سراسر بين النهرين، ناحيه اى پيدا نمىشود كه معدن مس داشته باشد در حالى كه در بلوچستان معادن قديمى وجود دارد كه در گذشته از آنها استخراج مىشده است و از طريق دريا براى سومر حمل مىشده و به شهرهايى همچون «اور»مىرسيده است. نمونه اى از اين معادن تعطيل شده از منطقه نصرت آباد و زاهدان تا چابهار به صورت پراكنده وجود دارند.
عصر مِفْرَغْ (2000 ق.م):
طبق بررسىهاى انجام شده باستانشناسى در دره سند و غرب آن دربلوچستان، ويرانه قرارگاههايى متعلق به عهد مفرغ ديده شده است كه نشان دهنده پديده شهر مىباشند. لزوماً اين شهرها به عنوان مراكز كشاورزى بودند گرچه تجارت نيز به عنوان عاملى در انتخاب محل و خصوصيات شهرى مؤثر بوده است. نمونه اين مراكز شهرى در ناحيه «مِهِى»در جنوب بلوچستان در دوران تمدن «كَوْلى» مىباشد كه حكم لنگرگاه تجارى داشته است و ظروف سنگى زينت كارى شده كه در اين محل پيدا شده اند بيان كننده وجود ارتباط بين تمدن سومر و تمدن كولى هستند.
به عقيده برخى از باستان شناسان ، ارتباط گسترده اى بين تمدنهاى سومر، هند و بلوچستان وجود داشته و طبق نظريه دكترهال، سومريان فرهنگشان را از هند گرفته اند، ولى هم سومريان و هم هنديان اوليه داراى يك اصل و فرهنگ مشترك هستند كه در بلوچستان بوده است. در حقيقت بلوچستان به عنوان واسطه اى بين دو تمدن كهن هند و سومر بوده، و حتى مىتوان گفت كه هنديان و سومريان فرهنگ خود را ابتدا از بلوچستان اخذ كردهاند و تمدن بلوچستان با تمدن غرب و شرق هماهنگى داشته است. گيرشمن در كتاب ايران از آغاز تا اسلام چنين مىگويد: «تمدن ظروف سفالين منقوش در سراسر فلات ايران ظهور كرد، اين فن در جاده جنوبى تا سيستان كشيده شد و از آنجا به بلوچستان و دره سند سرايت كرد و از سوى شمال، شالوده فرهنگ و تمدنى را كه در ناحيه مرو يافته شده است، بنا نهاد و به احتمال قوى به بلخ رسيد»./منبع: بیابانها و کویرهای ایران/
منبع: http://www.mybalochistan.com/?p=203#more-203