تقابل فرهنگی نسل جدید با نسل قدیم !

[dehvary]

مصطفی دانشور

فرهنگ مقوله ی پیچیده ای است. یکی از ویژگی های فرهنگ پویایی آن است. فرهنگ در ظاهر ساکن و ایستا است ولی مردم روزانه به گنجینه فرهنگ خویش می افزایند. این خصلت پویایی در عین ایستایی باعث به وجود آمدن مباحث گوناگونی می شود. گاهی پویایی و تحرک فرهنگ در اثر تحولات جهانی به قدری سرعت می گیرد که افراد آن فرهنگ را نگران از دست دادن فرهنگ خویش می سازد. بسیار افراد هستند که معتقدند که فرهنگ و رسوم گذشته را باید حفظ کرد یا آن چه را که در گذشته بوده است به طریقی احیا نمود.
این کشمکش در واقع بخشی از نبرد سنت و مدرنیته است. در این نبرد گاهی طرفداران مدرنیت و گاهی اصحاب سنت غالب می گشتند. گاهی طرفداران تحول و دگرگونی به مراحلی می رسیدند که بازگشت به سنت را ضرورتی انکار ناپذیر می دانستند. نبرد نسل نو و نسل پیشین همیشه در تاریخ برای مسایل گوناگون وجود داشته است. نواندیشان همیشه در راه تجدد و سنت شکنی قدم بر می دارند و حافظان سنن قدیم به نحوی در صدد مقابله بر می خیزند. در نبرد سنت و تجدد ممکن است در دوره ای سنت پیروز می شد ولی پیروز همیشگی تجددخواهی بود. در نبرد دو نسل، نسل پیشین احساس می کرد که در این نبرد فرهنگ خویش را از دست خواهند داد. بنابراین با تمام وجود سعی می کرد از ماهیت فرهنگ خویش که هویتش بود محافظت کند. چه بسیار پدرانی هستند که احساس می کنند فرزندانشان به فرهنگ خویش کمتر توجه دارد. رعایت نکردن رسوم و آداب از طرف نسل نو این سوال را در ذهن متبلور می سازد که آیا با وجود کم توجهی به مسایل فرهنگ ممکن است یک فرهنگ از بین برود؟ در سلسله مباحث " آیا فرهنگ بلوچی از بین خواهد رفت؟" به بررسی تحول در فرهنگ بلوچی می پردازیم. در این مباحث سعی خواهد شد که به مقوله تحول،تغییر و زوال فرهنگ و عواملی که در آنها موثر هستند به خصوص از منظر فرهنگ بلوچی پرداخته شود.
یکی از مباحث داغ دنیای جدید حرکت به سوی مدرنیته و جهانی شدن است. همه فرهنگ ها کمابیش در گذر زمان دچار تحول و تغییر می شوند. این تحول و تغییر در برهه ای از زمان کند و زمانی روند تندتری می گیرد. کند یا تند شدن تغییر تابعی است از متغیر های متفاوت همانند:ایستایی فرهنگ، دل بستگی مردم به سنن، تجدد خواهی در بین نسل نو و روند حرکت جهان به سوی مدرنیته.
تغییر و تحول در فرهنگ و سنن مردم در رابطه مستقیم با این فاکتورها است. به کلام ساده هرچه یکی از این فاکتورها بیشتر شود تحول در فرهنگ به همان نسبت بیشتر خواهد شد. همیشه ایستایی فرهنگ و توسعه رابطه عکس وجود داشته است. هر چه قدر فرهنگ مادی و غیر مادی یک جامعه از درجه پویایی کمتر برخوردار باشد رشد آن جامعه به همان میزان کمتر خواهد بود. مثلا در کشور ها آسیایی یا آفریقایی که فرهنگ جایگاه محکم تری دارد به همان میزان درجه ی توسعه یافتگی آنها نسبت به اروپا یا آمریکا کمتر است. این سخن به معنای عدم توجه به فرهنگ در غرب نمی باشد بلکه بدین معنا است که پویایی فرهنگ در جوامع توسعه یافته بیشتر است. پویایی فرهنگ حتی در بین جوامع غربی متفاوت است. مثلا کشورهایی مانند یونان و ایتالیا که فرهنگ دارای کمتر پویای هستند نسبت به کشورهای مانند فرانسه یا آلمان کمتر توسعه یافته هستند. بنابراین هرچه فرهنگ یک جامعه پویا تر باشد و آمادگی پذیرش عناصر فرهنگی جدید را داشته باشد راحت تر می تواند به سوی توسعه و پذیرش این گونه عناصر قدم بردارد. دل بستگی نسل قدیم و تجددخواهی نسل نو یکی دیگر از عوامل کند شدن پذیرش عنصرهای جدید در یک فرهنگ است. نسل قدیم خود را حافظ فرهنگ می داند و نسل نو نیازهای نویی دارد بنابراین در برخی موارد بین خواسته این دو نسل تضادهایی ایجاد می شود. نسل قدیم می خواهد تک تک عنصرهای فرهنگ خویش را به نسل بعد منتقل می کند و در همین حال نسل نو که دارای افکار نو و خواسته های نو است تمکین کردن به برخی از این عنصرها را ضروری نمی داند. بنابراین همان جنگ قدیمی نسل ها پیش می آید. زمان و تاریخ نشان داده است که در این نبرد نسل نو برنده خواهد شد زیرا خود نسل قدیم زمانی خود نسلی نو بوده و مشکلاتی از این دست داشته ولی آخر آنها غالب شده و فرهنگ امروزی را ساخته اند. روشن بینی آینده و توجه به مسئله مذکور می تواند به حل کم دردسر مسایل بین نسلی منجر شود. فرهنگ بلوچی نیز از قواعد کلی فرهنگ ها مستثنا نیست. فرهنگ بلوچی به فراخور آسیایی بودنش دچار ایستایی مزمن است. اگر چه فرهنگ ها در قرن نو از بسیار از بندها آزاد شده اند ولی هنوز در جهان در حال توسعه همان گونه که در بالا ذکر آن رفت ایستایی و عدم پذیرش عنصر های نو در درجه بالایی وجود دارد. فرهنگ بلوچی برای اینکه بتواند در قرن نو خواسته ها و نیازهای مردمش را مرتفع کند باید دچار تحولاتی گردد. باید این فرهنگ برای مدرن شدن آماده شود. باید برخی ارزشهای نو جهانی را بپذیرد و از طرفی بتواند برخی ارزشها قدیمی را کنار نهد. همین مسئله، یعنی نوع شدن فرهنگ، باعث برخی نگرانی در بین مردم بلوچ شده است و این سوال بنیادی را به وجود آورده است که آیا فرهنگ بلوچی از بین خواهد رفت؟ کشمکش بین نسلی هم در بین مردم بلوچی نیز وجود دارد. جوانان با پدران و مادرانشان درباره موضوعات رفتاری و سلوکی مسایلی دارند. نسل نو بلوچ متعلق به نسل فناوری و ارتباطات است ولی نسل قدیم نسل کشاورزی و دامداری است. همین تضادها باعث می شود که نسل قدیم نسبت به تحول در فرهنگ حساس باشد. نسل پیشین خود را در برابر فرهنگ خویش مسئول می داند و سعی می کند فرهنگ و سنن خویش را به نسل نو منتقل نماید. نسل پیشین احساس می کند که فرزندش ارزشهای پیشین را نمی داند یا نمی خواهد در زندگی روزمره به کار بگیرد. او فکر می کند که فرزندش زبان، ادبیات، تاریخ خویش را به درستی نمی شناسد. ممکن است برای او این سوال پیش آید که آیا او در انتقال فرهنگ کوتاهی کرده یا نسل نو از پذیرش آن سر باز زده است. این اصطکاک بین نسلی یکی از منابع پیدایش نگرانی درباره از بین رفتن فرهنگ بلوچی است. به طور خلاصه باید گفت که خود فرهنگ و عدم پویایی کافی آن و تضاد نسلی از منابع پیدایش نگرانی درباره زوال فرهنگ هستند. این موضوع درباره فرهنگ بلوچ نیز شمول دارد یعنی فرهنگ بلوچ به اندازه ی کافی پویا نیست و تضاد منافع و رفتارها در بین دو نسل در بین جوامع بلوچ نیز وجود دارد. در قسمت بعدی درباره این موضوع سخن خواهیم گفت که اصولا زوال فرهنگی چیست؟ چگونه یک فرهنگ از بین می رود و عوامل موثر در زوال فرهنگ ها کدامند؟

[Rahshoon]

به نظر من نسل قدیم در انتقال عنصرهای فرهنگی به درستی عمل نکرده .ونسل نو شناخت درستی از فرهنگ خود ندارند در صورتی نسل قدیم وپیشکسوتان میتوانستن این عناصر را با در نظر گرفتن نیازهای نسل نو منتقل نمایند .

تا نسل نو دچار فرهنگ گریزی نشوند و همانطور که در مقاله ذکر شد نسل نو که نسل فناوری وارتباطات هستند با این ابزار قدرتمند بتوانند خود ترویج دهنده فرهنگ باشند.
وشاید علت مقاومت نسل نو در برابر این مقوله این باشد که فکر میکنن با خواسته ونیازهای امروزی آنها تناقض دارد اما اگر احساس کنند در کنار رسومات میتوانند به رشد و ترقی برسن نه تنها مقاومت نمیکنند بلکه خود ترویج دهنده آن خواهند بود.